Częstochowa. Cmentarz na Rocha przed Wszystkimi Świętymi. To tu spoczywa Piotr Machalica

Przygotowania do święta zmarłych 1 listopada trwają także na cmentarzu św. Rocha w Częstochowie. Obiekt to nie tylko miejsce ostatniego spoczynku częstochowian, ale i kompleks o wielkiej wartości historycznej. Jak zauważa Agnieszka Olczyk z Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Katowicach nekropolia posiada czytelny i nieprzekształcony historyczny układ, jak również dobrze zachowane, zabytkowe pochówki, które są cennymi w skali regionu przykładami sztuki sepulkralnej od 2. połowy XIX wieku.

Współcześnie nadal wykonywane są tu pochówki, ale jedynie w miejscach dotychczasowo istniejących grobowców.

Na cmentarzu świętego Rocha pochowani są m.in. Marek Czerny, Stanisława Gall-Kron, Feliks Gross-Korczyński, Bronisław Idzikowski, Marian Kaznowski, Ignacy Kozielewski, Stefan Kwoczała, Zbigniew Michałowski, Jan Pietrzykowski, Stefan Policiński, Halina Poświatowska i Adolf Poświatowski, Hanna Przewłocka, Antoni Zimniak, czy Piotr Machalica.

Piotr Machalica urodził się w 1955 roku w Pszczynie. Zagrał w kilkudziesięciu filmach i serialach. Znany był także z ról teatralnych. W 1981 ukończył warszawską PWST. Na ekranie zadebiutował w 1979. Ostatnio grał w Teatrze Powszechnym w Warszawie. Ponadto był uznanym wykonawcą piosenki aktorskiej. Został nagrodzony m.in. na Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu w 1986. Śpiewał głównie piosenki Okudżawy i Brassensa. Od 1 lipca 2006 do 2018 był dyrektorem artystycznym Teatru im. Mickiewicza w Częstochowie. Aktor zmarł 14 grudnia w szpitalu MSWiA w Warszawie po walce z zakażeniem COVID-19. Wkrótce miną trzy lata od jego śmierci.

Cmentarz św. Rocha został założony w 1641 r. z inicjatywy ówczesnego prowincjała OO. Paulinów, Andrzeja Gołdonowskiego, przypuszczalnie w celu grzebania ofiar epidemii i pielgrzymów zmarłych w drodze na Jasną Górę. Wraz z założeniem cmentarza, z inicjatywy ojca Gołdonowskiego wzniesiono w latach 1641-1642 pierwotną, murowaną kaplicę św. Rocha, zniszczoną w 1653 r. w trakcie oblężenia Jasnej Góry przez Szwedów. Na jej miejscu wzniesiono obecny, początkowo jednowieżowy kościół, konsekrowany w 1680 r. Niewielki pierwotnie cmentarz powiększono po raz pierwszy w 1737 r., a w 1767 r. otoczono murem, odbudowanym następnie w 1795 r. po zniszczeniach w trakcie walk związanych z walkami konfederatów barskich. W latach 1783-1785 zrealizowano przebudowę kościoła św. Rocha, w ramach której m.in. wzniesiono nową, dwuwieżową fasadę oraz dostawiono kostnicę, a wnętrza przykryto sklepieniami kolebkowymi. W 1. połowie XIX w. do elewacji frontowej kościoła dobudowano obecną kruchtę. W 1862 r. od północnego zachodu założono niewielki cmentarz ewangelicko-augsburski. W 1898 r. część istniejącego już cmentarza ewangelickiego oraz katolickiego wydzielono na prawosławny cmentarz wojskowy, zlikwidowany następnie w 1919 r. W 1925 r. przy kościele św. Rocha utworzono parafię. Po 1969 r. teren cmentarza powiększano dwukrotnie w kierunku zachodnim.

Zespół cmentarzy św. Rocha znajduje się w zachodniej części miasta, u zbiegu ulicy św. Rocha i św. Jadwigi, na obszarze dawnej wsi Częstochówka, przy dawnym trakcie z Jasnej Góry do Kłobucka. Nekropolia, rozlokowana na nieregularnym planie, składa się z trzech odrębnych cmentarzy, tj. największego, rzymsko-katolickiego, ponadto niewielkiego, usytuowanego od strony ul. św. Rocha ewangelickiego oraz cmentarza wojennego od strony ul. św. Jadwigi. Chroniona, historyczna część cmentarza rzymsko-katolickiego składa się z siatki 90 nieregularnych, zróżnicowanych pod względem kształtu i wielkości kwater, z grobami rozlokowanymi w układzie rzędowym. Wejście na cmentarz dostępne jest poprzez dwie bramy, w tym wsch. metalową, ujętą prostym, kamiennym portalem, od strony ulicy św. Jadwigi oraz zach., metalową, od strony ulicy św. Rocha. Najstarsze zachowane nagrobki, usytuowane w najstarszych, rozlokowanych w rejonie kościoła św. Rocha kwaterach, pochodzą z połowy XIX w. oraz 2. połowy XIX w. Poszczególne aleje cmentarne obsadzone są starodrzewem z przewagą tui, dębów, klonów i lip. W północno-wschodniej części cmentarza usytuowany jest kamienny, XVII-w. kościół św. Rocha i Sebastiana.

Z kolei rozlokowany w północnej części zespołu cmentarz ewangelicki charakteryzuje się rozplanowaniem podporządkowanym siatce alei, odpowiadającej kształtowi cmentarza, wzdłuż których rozmieszczone zostały w układzie rzędowym nagrobki. Dominującym elementem cmentarza jest usytuowana w części północnej, murowana, parterowa, kryta dachem dwuspadowym, neoromańska kaplica grobowa rodziny Franke. Na wyodrębnionym w południowo-wschodniej części cmentarza rzymsko-katolickiego nekropolii wojennej znajdują się mogiły zbiorowe żołnierzy, tj. m.in. uczestników III Powstania Śląskiego, kwatera wojenna 13 mogił zbiorowych żołnierzy niemieckich, austriackich i rosyjskich poległych w latach 1914-1918, a ponadto ponadto groby uczestników Powstania Styczniowego. (źródła historyczne: zabytek.pl)