Żarki, Koziegłowy, Przyrów: Zakute w kamień, czyli jak odnawiać stare rynki

W ostatnich czterech latach nowe place zbudowały Żarki, Przyrów, Złoty Potok, Krzepice, Kłobuck, Koziegłowy. W kolejce już czeka Olsztyn z gotowym planem odnowienia swojego rynku.

Na poprawianie centralnego miejsca w rejonie jest koniunktura, bo większość kosztów inwestycji pokrywa Unia Europejska. Średnio na jeden plac potrzeba 3 mln złotych.

- Dofinansowanie z Unii Europejskiej wynosi 85 procent kosztów - mówi Katarzyna Kulińska-Pluta z Urzędu Miasta i Gminy w Żarkach.
Unia daje pieniądze, ale też stawia warunki. Zaakceptowany przez Urząd Marszałkowski projekt nie może być zmieniany po realizacji przez pięć lat, pod groźbą utraty dotacji.

- Projekty powstają pod nadzorem specjalistów, między innymi konserwatora zabytków - podkreśla Katarzyna Kulińska-Pluta. - To nie jest dowolne działanie - zastrzega. Pojawiają się jednak opinie, że taki sposób "rewitalizacji" to psucie historycznych centrów, niewiele mające wspólnego z historią tych miejsc.

Artysta malarz, Władysław Ratusiński, który na płótnie utrwalał i utrwala te rynki, jeszcze z okresu sprzed ich odnawiania, martwi się, że coś nam ginie bezpowrotnie.

Na przykład zwraca uwagę Złoty Potok, z udawanym strumykiem z lusterek i niebieskich kostek betonowych.

Razi betonowa kostka na starych rynkach, a także zakuwanie ich w modny ostatnio szary granit strzegomski, gdy tymczasem tradycyjnie tam używane materiały - otoczaki na płycie rynku (można przecinać powierzchnię brukowaną dla wygody chodniczkami z płyt kamiennych lub nawet betonowych), wapień, kamienie żółtego piaskowca, bazalt, porfir - dają charakterystyczny, niepowtarzalny klimat.

Ratujmy rynki przed szarym granitem
Władysław Ratusiński, artysta malarz, członek zespołu ds. estetyki miasta w Częstochowie

Ratujmy jurajskie rynki przed zakuwaniem ich w szary granit, pretensjonalnymi przebudowami, niszczącymi bezpowrotnie ich charakter. Chyba już niewiele ich zostało na Jurze.
Popieram powrót do formy rynku - oczywiście z zachowaniem jakichś okazów starych drzew, jeśli takie są. Nie uwzględnia się specyfiki miejsca. To, co byłoby nawet dobre w dużym mieście, niekoniecznie pasuje w małym, pełnym uroku miasteczku. Czemu się wstydzić tej specyfiki, która powinna być atutem?

Powstała przestrzeń publiczna
Dr Jacek Koj z delegatury Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków

W latach 50. ubiegłego wieku rynki zamieniano w parki, skwery, zupełnie myląc ich funkcję. W efekcie powstały miejsca okupowane przez pijaczków. Myślę, że to dob-rze, że rynki są odnawiane. Powstaje przestrzeń publiczna, która żyje. Nikt tam po krzakach nie chowa się z piwem. Jest miejsce do organizowania imprez plenerowych i one są tam organizowane. Widać, że ludzie chętnie tam przychodzą. Czasem może pewne elementy nie są dobrze wkomponowane, ale jak zmienia się na korzyść otoczenie odnowionych rynków, elewacje budynków.