W Częstochowie będzie nowe muzeum. Powstanie w miejscu dawnej katowni przy ulicy ks. Popiełuszki

Spacerując w okolicach Jasnej Góry nie sposób nie zauważyć dużego, charakterystycznego, wykonanego z czerwonej cegły budynku znajdującego się przy ul. ks. Popiełuszki 4/6. To zabytkowa kamienica zbudowana w 1900 roku. Tuż za nią znajduje się ogromny parking. I być może trudno w to uwierzyć, ale ani jedno, ani drugie nie jest używane.

Najbardziej charakterystycznym elementem kamienicy u zbiegu ulic Popiełuszki i Jasnogórskiej – poza oczywiście czerwoną cegłą – są dekoracyjne pasy kasetonów znajdujące się pod parapetami okien na pierwszym i drugim piętrze. Budynek ma niezwykle ciekawą historię.

Powstał na potrzeby służb celnych Imperium Rosyjskiego, które obsługiwały pobliskie przejście graniczne w Herbach. W kamienicy znajdowała się także siedziba 42 Pułku Dragonów, którzy m.in. pełnili wartę honorową przy pobliskim pomniku cesarza Aleksandra II Romanowa.

Natomiast w okresie okupacji niemiecko-austriackiej w budynku rezydowała żandarmeria niemiecka. Należał on też do Wojska Polskiego, a następnie milicji ludowej i ostatecznie Policji Państwowej. To właśnie w tym miejscu swoją siedzibę – w czasie okupacji hitlerowskiej – miała Granatowa Policja.

W okresie stalinowskim natomiast kamienica u zbiegu ulic Popiełuszki i Jasnogórskiej była siedzibą Urzędu Bezpieczeństwa i miejscem przetrzymywania więźniów. O tym fakcie przypomina zresztą specjalna tablica, którą znajdziemy na fasadzie budynku. W ten symboliczny sposób upamiętniono walczących o niepodległość Polski, torturowanych i pomordowanych przez UB i SB.

Na porządku dziennym były tam okrutne przesłuchania podejrzanych o antykomunistyczną działalność połączone z torturami takimi jak rażenie prądem, wbijanie szpilek pod paznokcie, przywiązywanie do koła, bicie gumową pałką po piętach.

Raz tylko udało się więźniom uciec z tej katowni. Wśród nich był Jan Miedziejewski - żołnierz AK w latach okupacji niemieckiej, założyciel antykomunistycznej powojennej organizacji "Iskra Wolności". Uciekł z bratem i 6 współwięźniami 10 czerwca 1949 r. Akcja zaczęła się obezwładnieniem strażnika i zakneblowaniem go skarpetkami. Wspólnymi siłami wyrwali kratę w korytarzu. Uciekinierzy zdołali zbiec ostrzeliwani niecelnie przez strażników.

W piwnicach obiektu zachowały się do dzisiaj w niezmienionym stanie cele więzienne...

Później w kamienicy działała Milicja Obywatelska – do nowego budynku przeniesiono ją dopiero w latach 70. XX. Od tego momentu poszczególne lokale – po odpowiednim przystosowaniu - zaczęły pełnić funkcję mieszkań zastępczych. Pierwsi lokatorzy wprowadzili się do nich w 1985 roku.

Planowano też, że w budynku powstanie hotel oraz Dom Polonii. Ostatecznie jednak zaczęły tu działać placówki częstochowskiego magistratu. Przez wiele lat swoją siedzibę miał tam Miejski Zarząd Dróg i Transportu. Noszono się również z zamiarem rozbudowy obiektu o dodatkową przeszkloną kondygnację. W kamienicy miała nawet powstać galeria sztuki. Nic z tego jednak nie wyszło.

Obecnie obiekt w centrum miasta stoi zupełnie pusty. W drugiej połowie 2018 roku Miejski Zarząd Dróg i Transportu zmienił bowiem swoją siedzibę i przeniósł się na ulicę Legionów. I mimo że od tego momentu minęło już pięć lat, kamienica i znajdujący się za nią ogromny parking są pozostawione same sobie. Z budynku nikt nie korzysta.

Co istotne, kamienica wpisana jest do rejestru zabytków. Miasto przed kilkoma laty chciało nawet ją sprzedać, ale miejscy radni nie wyrazili na to zgody.

Obecnie plany, co do dalszej przyszłości obiektu już są. Kilka dni temu Szymon Giżyński, wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego ogłosił, że dawna katownia zostanie przekształcona w Centrum "Pamięć i Tożsamość". Będzie ono poświęcone antykomunistycznemu podziemiu z roku 1945 i lat późniejszych.

- Chcemy z tego miejsca zrobić pomnik wielkiej czci dla naszych narodowych bohaterów - tłumaczył wiceminister. - W piwnicach powinno powstać muzeum pokazujące tragedię polskiego narodu w tych enkawudowsko-ubeckich katowniach. A trwało to przecież latami, w tym ekstremalnym, potwornym wymiarze - zaznaczył.

Według zamysłu twórców powinny w nim znaleźć siedzibę organizacje i środowiska patriotyczne, kultywujące pamięć o historii narodu polskiego, pielęgnujące kontakty z Polonią i realizujące zadania z tymi zagadnieniami związane.

Nowa instytucja kultury powstanie dzięki wsparciu Agencji Rozwoju Przemysłu. W realizację pomysłu zaangażowali się również senator RP Ryszard Majer i wicewojewoda śląski Robert Magdziarz.

Jak się do tych planów odnosi miasto, do którego należy zabytkowa kamienica przy ul. ks. Popiełuszki 4/6?

- Możemy potwierdzić, że to budynek znajdujący się w miejskich zasobach - przyznaje Tomasz Jamroziński, kierownik biura prasowego częstochowskiego magistratu. - Już na początku tego roku deklarowaliśmy przedstawicielom Skarbu Państwu gotowość przekazania obiektu. Należy jednak ustalić formę prawną. Nie chcemy, żeby budynek przy ul. Popiełuszki niszczał, dlatego inicjatywa odrestaurowania go – bez względu na cele – wydaje się jak najbardziej słuszna - podsumowuje Tomasz Jamroziński.