Strzelisty symbol

Jest symbolem częstochowskiego sanktuarium i... punktem nawigacyjnym dla samolotów. Ma 106 metrów i 30 centymetrów wysokości. Widać ją z odległości kilkunastu kilometrów.
Do końca XX wieku strzelista jasnogórska wieża była najwyższą z istniejących w polskich kościołach. Teraz przewyższa ją ta w sanktuarium w Licheniu. Obecna wieża jest piątą w dziejach klasztoru. Pierwsza wzniesiona prawdopodobnie w XVI wieku dotrwała do 1641 roku, kiedy została częściowo rozebrana podczas rozbudowy sanktuarium.

- Po dobudowaniu korpusu trójnawowego do bazyliki wzniesiono nową wieżę w drugim dziesiątku XVII wieku - informuje Stanisław Tomoń, rzecznik Zakonu Ojców Paulinów na Jasnej Górze. - Górne kondygnacje były zbudowane z drewna i niejednokrotnie zapalały się od uderzeń piorunów. Wieżę zdobił wielki zegar. Spaliła się 10 lutego 1654 roku wskutek zarzuconego ognia.
Nad budową trzeciej wieży czuwał o. Augustyn Kordecki, przeor Jasnej Góry i bohaterski obrońca klasztoru podczas potopu szwedzkiego.

Dolne części budowli wykonano z kamienia. Ozdobiono ją arkadami. I tę wieżę strawił pożar - 16 lipca 1690 roku. Czwartą budowano od fundamentów w latach 1699-1713 za staraniem o. Konstantego Moszyńskiego, kolejnego prowincjała i przeora klasztoru. Miała sześć kondygnacji ponad dachem kościelnym i była pokryta miedzianą blachą. Osiągała wysokość 135 metrów i 43 centymetrów, i była wyższa od obecnej wieży. I ta spłonęła w pożarze w 1900 roku. Zaprószyli go pątnicy puszczający ognie sztuczne w Święto Wniebowzięcia - 15 sierpnia. Zapaliły się wówczas jaskółcze gniazda znajdujące się powyżej i ogień zniszczył całą górną część drewnianej budowli pokrytej na zewnątrz blachą. Obecna konstrukcja istnieje od 1906 roku i jest niższa od poprzedniej o 17 metrów. Nowy kształt opracowali architekci: Stefan Szyller i Józef Dziekoński.

- Wieża jasnogórska jest pomnikiem jedności Polski pozostającej wówczas pod trzema zaborami - mówi o. Tomoń. - Nie budowano jej tylko z funduszy jasnogórskich. Wznosił ją cały naród, do którego o pomoc w odbudowie zaapelował o. Euzebiusz Rejman, ówczesny przeor. Władze zaboru rosyjskiego, niechętnie, ale zezwoliły na przeprowadzenie narodowej zbiórki. W kilkanaście dni zebrano sumę wystarczającą, a nawet przewyższającą koszty budowy.
Tę dwudziestowieczną wieżę zbudowano na fundamentach jej poprzedniczki. Arkady i podcienia powstały z grubych bloków kamiennych.

Z zewnątrz budowla jest wykonana z piaskowca szydłowieckiego. Górną część wieży zbudowano z żelaza, aby na przyszłość zabezpieczyć ją od ognia. Do odbudowy użyto ponad półtora miliona sztuk cegieł i 300 wagonów kamienia do obłożenia wieży. Nad pierwszą kondygnacją, w miejscu dawnego zegara wieżowego umieszczono nowy zbudowany w Malines koło Brukseli. Mechanizm zegara jest obecnie sterowany przez komputer, który czuwa także nad wygrywaniem pieśni maryjnych, kurantów i hejnału. Wprawia w ruch 36 dzwonów i dzwonków, które majestatycznie unoszą się w pajęczynie stalowych lin. Największy z nich waży 2,45 tony, a najmniejszy kilkanaście kilogramów.

Na narożnikach środkowej kondygnacji wieży ustawiono cztery figury świętych: Pawła Pustelnika, Floriana, Kazimierza królewicza i Jadwigi królowej. Najwyższą, piątą kondygnację, na którą prowadzi 516 krętych schodów, zdobią posągi świętych: Leona Wielkiego, Grzegorza z Nazjanzu, Augustyna i Ambrożego.
- Na iglicy wieży znajduje się kruk z bochenkiem chleba w dziobie oraz metalowa chorągiewka z monogramem imienia Najświętszej Maryi Panny - pokazuje o. Tomoń. - Zwieńczenie stanowi krzyż, którego palące się nocą lampki są symbolem światła i mocy płynących z tego świętego miejsca.

Turyści i pielgrzymi na czubek wieży wejść nie mogą. Ich zwiedzanie kończy się na trzeciej kondygnacji. Dwie najwyższe zamknięto ze względów bezpieczeństwa. Reporterka "Dziennika Zachodniego" dzięki uprzejmości ojców paulinów mogła wejść na sam szczyt. Widok z czubka jasnogórskiej wieży zapiera dech w piersiach. Jak z okien samolotu widać dachy budynków klasztornych, paulińskie ogrody, podjasnogórski park, nitki dróg i Aleję Najświętszej Maryi Panny. Wokół rozciąga się panorama miasta.

- Jasna Góra przez stulecia funkcjonowała nie tylko w wymiarze duchowo-religijnym jako sanktuarium maryjne, ale także jako ufortyfikowana twierdza tzw. Fortalitium Marianum. Wieża była znakomitym punktem obserwacyjnym twierdzy - mówi o. Jan Golonka, paulin, podpułkownik Wojska Polskiego.
Obecnie wieża, z latarnią na szczycie, jest punktem nawigacyjnym dla samolotów. Budowla jest usytuowana na dobrym, skalistym podłożu, ale reaguje na każdy ruch tektoniczny. Wskazują na nie płytki szklane zamocowane w rogach wieży i na jej ścianach. Konstrukcja ?pracuje? i choć budowli nie grozi takie skrzywienie jak np. wieży w Pizzie, jej odchylenie od pionu wynosi około 60 centymetrów.

Obecnie nad wieżą sprawuje pieczę brat Józef Tryniecki. Czyści tarczę zegara, wymienia oświetlające go lampki umocowane na specjalnych uchwytach. W tym celu musi wyjść na zewnątrz wieży przez okienko na linie wspinaczkowej. Codziennie od 30 lat na jasnogórską wieżę wchodzi i schodzi siostra Augustyna Wrzesińska, która zajmuje się stoiskiem z pamiątkami.
Na millennium paulini postanowili przeprowadzić renowację wieży. Konserwatorzy z Krakowa gorącą parą wodną i piaskiem umyli budowlę z patyny czarnego osadu, jaki odcisnął na niej upływ czasu, działania atmosferyczne i przemysłowe. Wieża wyjaśniała.

- Dla wielu Polaków strzelistość jasnogórskiej wieży jest nie tylko charakterystycznym obrazem częstochowskiego sanktuarium, ale i narodowym symbolem - mówi o. Tomoń.