Na szlaku częstochowskich świątyń

Częstochowa postrzegana jest przez Jasną Górę - ołtarz i twierdzę narodu. Tymczasem miasto ma wiele innych pięknych i zabytkowych kościołów, do których warto zajrzeć.

Kościołem - najbardziej znanym po jasnogórskim klasztorze - jest bazylika archikatedralna przy ul. Krakowskiej.
Budowana była niemal przez cały wiek. Powstała na długości prawie 100 metrów, wysoka na ponad 30 metrów była jednym z największych pod względem powierzchni kościołów w Europie.
W latach 20. XX wieku przerwano jej budowę z przyczyn finansowych. Prace przy ustawieniu wież wznowiono dopiero po 70 latach. Zakończyły się zamontowaniem w 1997 roku dwóch wież nazwanych Maryja i Józef. Dzięki nim sanktuarium zwiększyło swoją wysokość do ponad 80 metrów. Katedra zachwyca witrażami krakowskich artystów: Adama Bunscha i Tadeusza Wojciechowskiego, a także częstochowianina Stanisława Pospieszalskiego. Na ołtarzu widać Świętą Rodzinę i sceny z życia Chrystusa. W kościele znajduje się także prawie trzymetrowa rzeźba papieża Jana Pawła II, którą wykonał Jerzy Kędziora. Są tu także wyrzeźbione w drewnie przez Jerzego Pyrza figury dwunastu apostołów. Wnętrze zdobią stacje krzyżowe, które wykonał Jarosław Kweclich.

Znanym i licznie odwiedzanym przez pątników jest kościół pod wezwaniem świętych Andrzeja i Barbary. Był najpierw siedzibą nowicjatu paulińskiego, a później parafii. Obok znajduje się kaplica z cudownym źródełkiem. Legenda głosi, że kiedy w 1430 roku husyci napadli na klasztor jasnogórski i uciekali ze zrabowanym Cudownym Obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej, konie spłoszyły się, a ikona spadła na ziemię. W tym miejscu, gdzie dotknęła ziemi, wytrysnęło źródełko. Paulini, którzy ocaleli z napadu, odnaleźli obraz i przetarli go wodą ze źródełka. Okazało się, że ta woda ma cudowne właściwości. Przez wieki źródełko otaczane było kultem przez wiernych. Wybudowano tam kaplicę, a w XVII w. na potrzeby nowicjatu jasnogórskiego klasztoru wzniesiono w pobliżu kościół. Kopułę kaplicy z cudownym źródełkiem zdobi fresk, który powstał prawdopodobnie w połowie XVIII wieku. Znajduje się wprost pod źródełkiem. Czerpiący wodę spoglądają nad głowami na historię Cudownego Obrazu na malowidle. Niedawno przeszedł gruntowną konserwację i pięknie zdobi świątynię. Kościół św. Barbary wraz z kaplicą to - jak przyznają znawcy sztuki - drugi po Jasnej Górze najciekawszy artystycznie budynek sztuki sakralnej w Częstochowie.

Przy placu Biegańskiego, naprzeciwko Ratusza, na trasie Al. Najświętszej Maryi Panny znajduje się obiekt sakralny o nietypowym kształcie - powstały na planie krzyża greckiego - kościół św. Jakuba, dawna cerkiew prawosławna. W XVI wieku drewniany kościółek i szpital dla ubogich ufundował w tym miejscu mieszczanin Jakub Zalejski. Później powstał tu murowany kościół, który rozebrały władze carskie po powstaniu styczniowym. W drugiej połowie XIX wieku zbudowano tu - na potrzeby miejscowego garnizonu carskiego - prawosławną cerkiew pod wezwaniem świętych Cyryla i Metodego. W niektórych przekazach historycznych można znaleźć informacje, jakoby kościół w XVII wieku - w drodze na Jasną Górę - odwiedził król Jan III Sobieski, a dwa wieki później Fryderyk Chopin. Obiekt sakralny przeszedł na własność kościoła rzymskokatolickiego po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku. Po II wojnie światowej zdemontowano cebulaste kopuły, ale budowla - z bizantyjsko-ruskimi elementami - i tak wyróżnia się swą oryginalnością spośród innych częstochowskich sanktuariów.
Pierwszym parafialnym kościołem miasta była świątynia św. Zygmunta. Kościół jest w zasadzie wyznacznikiem traktu Alei NMP. Uważa się go za jedną z najstarszych częstochowskich budowli. Powstał prawdopodobnie w XIV wieku. Przez stulecia przeszedł liczne pożary i grabieże. Podczas II wojny światowej Niemcy urządzili w nim wojskowe magazyny. Obecny jego kształt sięga XVIII wieku, widać w nim także gotyckie pozostałości. Wewnątrz zachwyca barokowy wystrój np. malowidło Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Do ubiegłego wieku budowla należała do ojców paulinów. Tuż przy kościele widać dwukondygnacyjną plebanię, która w XVII wieku mieściła klasztor zakonu paulinów. Był połączony z kościołem nadziemnym przejściem ozdobionym arkadami, które pozostały do dziś.

Wśród częstochowskich świątyń wyróżnia się też kościół Najświętszego Imienia Maryi przy Al. NMP 59, który wzniesiono w drugiej połowie XIX wieku. Jego ściany zdobią modernistyczne malowidła autorstwa Antoniego Łazowskiego i Wiktora Strubińskiego. Kiedyś była to siedziba sióstr mariawitek, po klęsce powstania styczniowego władze carskie zlikwidowały zakon, a część obiektu zajęło gimnazjum. Świątynia stała się z czasem kościołem młodzieżowym, a po powstaniu uczelni wyższych w Częstochowie - także akademickim.

Interesującym obiektem sakralnym jest barokowy kościół przy cmentarzu u zbiegu ulic: św. Rocha i Jadwigi, którego ołtarz zdobią XVII-wieczne rzeźby św. Pawła Eremity i św. Antoniego Opata. Wyróżnia się także świątynia w Dolinie Miłosierdzia - prowadzona przez zakon pallotynów - która na początku lat 90. naszego wieku uzyskała rangę sanktuarium.
Zwraca uwagę ewangelicko-augsburski kościół przy ul. Śląskiej, zbudowany na początku XX wieku. Wśród współczesnych świątyń wyróżnia się budowla sakralna na Ostatnim Groszu - pod wezwaniem św. Antoniego z Padwy i dwupoziomowy gmach na Tysiącleciu - pod wezwaniem św. Wojciecha, gdzie przed trzema laty na ołtarzu złożono relikwie patrona. Wkrótce do szlaku częstochowskich świątyń dołączy współczesna cerkiew prawosławna budowana na rogu ulic: Kopernika i Śląskiej. W jej centrum znajdzie się kopuła otoczona czterema niedużymi wieżyczkami. Powstaje na planie krzyża i utrzymana jest w stylu bizantyjskim.
Wybudowana z cegły - wewnątrz zwykłej, na zewnątrz klinkierowej - będzie harmonizować ze stojącym po drugiej stronie ulicy kościołem ewangelickim.