Na Jasnej Górze odkryto jedyny zachowany na świecie egzemplarz clarino

Siedemnastowieczną trąbkę clarino odkryto na Jasnej Górze. Nigdzie na świecie takiego instrumentu już nie ma.

Sanktuarium jasnogórskie ma bogaty zbiór starych instrumentów. Są skatalogowane, ale nie doczekały się jeszcze badań naukowych. Zabytkowymi instrumentalnymi eksponatami, przechowywanymi w klasztorze ojców paulinów zainteresował się Tomasz Ślusarczyk, trębacz, który zajmuje się rekonstrukcją starych instrumentów. Mnisi udostępnili mu swoje zbiory, a muzykowi zaparły one dech w piersiach. Zobaczył wśród nich niezwykłe znalezisko - siedemnastowieczną trąbkę clarino.

- Wykonał ją w 1693 roku Heronymus Starck. Jest to, jak się okazuje, jedyny zachowany egzemplarz tego instrumentu na świecie - mówi o. Stanisław Tomoń, rzecznik Jasnej Góry. - Trąbkę clarino wykorzystywali w swych kompozycjach tacy kompozytorzy epoki baroku jak Jan Sebastian Bach, Leopold Mozart czy George Frideric Haendel.

Trąbka znajduje się w sanktuarium ojców paulinów od 300 lat, ale wcześniej naukowcy i instrumentaliści nie zdawali sobie sprawy z jej wartości. Mogą ją oglądać turyści i pielgrzymi. Znajduje się w Muzeum 600-lecia wśród innych instrumentów na muzycznej ekspozycji.

- Trąbka Heronymusa Starcka jest dla trębaczy tym samym, czym dla skrzypków Stradivarius bądź Amati - podkreśla Tomasz Ślusarczyk. - Heronymus Starck był mistrzem, który wytwarzał trąbki w XVII wieku. Z przekazów pisemnych wiemy, że były to najlepsze i jedne z najdroższych instrumentów, poszukiwane aż do XIX wieku - tłumaczy.

Ślusarczyk, który rekonstruuje stare instrumenty mówi, że zabytkowa trąbka, choć jest w dobrym stanie, wymaga naprawy.

- Metal jest bardzo kruchy i delikatny. W niektórych miejscach są ubytki, dlatego instrument trzeba zrekonstruować - wyjaśnia. - Musimy też zbadać i określić, jakie elementy są oryginalne, ponieważ ta trąbka jest w niewielkim stopniu przebudowana. A to dowodzi, że był to doskonały instrument wykorzystywany przez muzyków do grania aż do połowy XIX wieku.

Muzyk twierdzi, że żywotność tych instrumentów nie była wielka. Mogły być używane zaledwie przez 100 lat. Tymczasem skrzypce są sprawne nawet przez 300 czy 400 lat. Trąbka przejdzie teraz gruntowny przegląd.

- Będziemy musieli jej zrobić zdjęcie rentgenem, zbadać część instrumentu endoskopem, sprawdzić rodzaj lutów wtórnych - tłumaczy Ślusarczyk. - Dopiero po tych badaniach i na bazie wiedzy o budowie instrumentów w XVII wieku, będziemy mogli zrekonstruować tę trąbkę - dodaje.

Zidentyfikowanie słynnego Heronymusa Starcka w jasnogórskich zbiorach ma ogromną wagę dla polskiej muzykologii. Z pewnością będzie odnotowane w akademickich podręcznikach.

Oszczędzają oryginały

Wszystkie instrumenty są skatalogowane - mówi paulin o. Nikodem Kilnar, prezes Stowarzyszenia Kapela Jasnogórska. - Ich wartość historyczna jest ogromna, dlatego chcemy oszczędzać oryginały. Planujemy skopiowanie części instrumentów, żeby na nich można było wykonywać muzykę jasnogórską. W Dreźnie zostanie sporządzony duplikat trąbki clarino z 1693 roku. Dokona tego znakomity wykonawca, który zajmuje się kopiowaniem dawnych trąbek. Myślę, że w przyszłym roku ta replika będzie już gotowa.

Trąbka clarino dzięki specjalnemu, mocno spłaszczonemu ustnikowi dawała możliwość uzyskania bardzo wysokiego dźwięku. Technikę gry na trąbce tzw. clarino wypracowano dopiero w XVII i XVIII wieku. Polegała ona na takiej grze, by osiągnąć wysoki rejestr instrumentu. Dźwięki szeregu harmonicznego rozłożone są tak gęsto, że pokrywają cała skalę. (vig)